Voor deze vierde meetup van het Digitale Identiteitslab werden we gastvrij ontvangen in het kantoor van Greenhost, een Amsterdams hostingbedrijf. We keken hier uitgebreid naar de vragen: Hoe maak je principes in technologie concreet? Hoe kun je waarden en ontwerpprincipes in technologie embedden? En wat betekent dat?
Waardengedreven ondernemen
Mart van Santen, van Greenhost, vertelt dat het bedrijf een aantal jaar geleden bewust gekozen heeft om persoonlijke waarden in het ondernemen centraal te stellen. De naam van het bedrijf sluit daarbij aan en datacentra gebruiken groene energie. In de operatie wordt waar mogelijk altijd gekozen voor het inzetten van minder, of zuiniger apparatuur.
Uiteindelijk merk je dat waardengedreven werken altijd tot dilemma’s leidt en er dus een afweging nodig is. Zuinige apparatuur is niet altijd snel genoeg, of kan niet op tijd worden geleverd. Als hostingpartij de rol van “kritische afnemer” spelen ten opzichte van een grote hardwareleverancier is best lastig. Greenhost kiest ervoor om transparant te zijn over deze spanningsvelden. Zo bleek de “groene stroom” die men dacht af te nemen in de praktijk sjoemelstroom. Daar is een blog over gepubliceerd, wat leidde tot een heronderhandeling met leveranciers. Op dit moment is alle stroom volledig groen.
Greenhost richt zich ook op digitale burgerrechten. Omdat zowel overheden als grote internetbedrijven steeds meer data over hun burgers verzamelen. De oorspronkelijk architectuur van het internet was decentraal, met vrije toetreding voor iedereen. Dat is langzamerhand aan het schuiven: er vindt op alle technische niveaus centralisatie plaats. Als relatief kleine partij is het niet altijd eenvoudig om een concurrerend alternatief te bieden maar het kan wel. Daarnaast bieden ze technisch en privacy advies aan journalisten en activisten.
Zes waarden van Tada!
Douwe Schmidt introduceerde het manifest Tada! (https://tada.city) dat zes waarden benoemt voor de digitale of digitaliserende stad. De zes pilaren zijn door meerdere partijen in Amsterdam ontwikkeld en sinds dit jaar is het onderdeel van het coalitieakkoord. Het manifest is gemaakt om data-gedreven projecten in en rond de stad een handvat te geven om ethische afwegingen te maken.
Douwe onderstreept de reikwijdte van een waarde als “inclusief”. In overheidsbeleid wordt laaggeletterdheid óók gedefinieerd door het maatschappelijk voldoende om kunnen gaan met computers. Dat is voor veel mensen lastig: liefst 23% van de Nederlandse bevolking wordt beschouwd als laaggeletterd. Voor miljoenen mensen zijn digitale diensten standaard niet beschikbaar.
De zes pilaren in het manifest komen vooral tot leven als je er vragen over stelt in relatie tot een specifieke casus. Wat betekent open en transparant zijn bij de Noord/Zuidlijn in Amsterdam? De stations hangen vol met opvallende camera’s, die er een beetje uitzien als de helm van een ME’er. Zijn die van de gemeente, de GVB, de politie? Wat doen ze: passieve bewaking, worden mensen geteld, is er gezichtsherkenning? Je zou er borden bij kunnen zetten die dat vertellen. Is dat altijd werkbaar?
Workshop: pijnlijke keuzes & harde knopen
Om zelf te ervaren hoe waarden, techniek en vormgeving samenhangen gingen we aan de slag met een absurdistische opdracht: ontwerp een identiteits-App met maar één waarde als uitgangspunt. Voer deze ene waarde tot het uiterste door en negeer alle andere beperkingen en compromissen.
Met de identiteits-app moet je twee dingen kunnen doen: een auto huren in het buitenland en een verhuizing doorgeven aan een gemeente. Uit vijf groepen leverde dat de volgende diensten op. De 6 waarden van Tada vormde het startpunt.
Inclusiviteit
In een maatschappij die volledig inclusief is, is alles over iedereen altijd bekend. Dat is de enige manier om met elke persoonlijke afwijking van het gemiddelde rekening te houden. Dat maakte de opdracht eenvoudig: er is nauwelijks een applicatie nodig. Vanaf de geboorte is alle persoonlijke informatie beschikbaar op een chip in je lichaam, en daar staat alles op: je talenkennis, of je kleurenblind bent, je rijvaardigheid, je banksaldo. Als je aankomt in het buitenland hoef je dus alleen je chip te laten zien en je rijd weg. Er hoeft ook nauwelijks iets ontworpen te worden want want alles werkt op basis van je persoonlijke voorkeuren: de auto meet vanzelf dat er iets niet goed is en de volgende keer zal er een auto in een andere kleur klaarstaan, of een sneller model.
Het doorgeven van een verhuizing hoeft helemaal niet. De gemeente weet toch altijd waar je bent en het cadeautje na verhuizing komt vanzelf naar je toe.
Menselijke maat en zeggenschap
In deze groep stelde men vast dat deze twee begrippen niet altijd als vanzelf samengaan. Zeggenschap is een vorm van macht. Hoe minder je wil delen hoe minder waarborgen je nodig hebt. Daar volgt uit: privacy is voor de rijken. Wie met een tikkie € 50.000,- overmaakt, kan er van uitgaan dat er bij aankomst wel een auto zal staan, terwijl er nauwelijks informatie is gedeeld.
Openheid en transparantie
De app moet open laten zien welke gegevens waarom nodig zijn en wat hij daar mee gaat doen. Je mag zoveel vragen als je wilt, zolang je maar open en transparant bent over je reden, en wat je er vervolgens mee gaat doen. De broncode moet open zijn en uitlegbaar voor niet programmeurs. Een praktisch dilemma is lange lijst met toestemming op attributen die dit kan opleveren. Daarnaast is de volgende vraag urgent: ‘Mag je alles doen wat je wilt en verzamelen wat je wilt als je daar open en transparant over bent?’
Van iedereen voor iedereen
Deze tafel vond het een lastige opdracht. Er ontstond discussie:: moet je alle privacy opgeven als “van iedereen, voor iedereen” de enige waarde is die je mag gebruiken? Voor sommigen ontstond totale kortsluiting. Als alles, altijd inzichtelijk is voor iedereen valt het concept identiteit weg. Iedereen kan altijd zien of je kan rijden en de huur kan betalen.
Legitiem en gecontroleerd
Ontwikkelde een app die slechts twee eigenschappen gecontroleerd doorgeeft aan de autoverhuurder: heeft de huurder een geldig rijbewijs (ja/nee) en wat is de leeftijdscategorie (>23 ja/nee). De user journey is vergelijkbaar met die van de huidige betaalapps die vaak werken met een QR-code. Een persoonlijke email of ontmoeting bij het afleveren kan niet meer: de identiteit is volledige gepseudonimiseerd.
Loslaten en gevolgen
Het is moeilijk om waarden los te laten, vooral die waarvan je zelf heel erg overtuigd bent. Daarom dwingt deze workshop je dat bewust toch te doen. Wat de workshop ons goed deed invoelen is hoe moeilijk het is om bepaalde waarden los te laten, en hoe ingrijpend de gevolgen zijn als een waarde bewust of onbewust de overhand krijgt in het ontwerpproces. Daarmee werd heel helder wat het verschil is tussen een gesprek en discussie over waarden en de gevolgen van bepaalde waarden in een ontwerp.
